Kunstenbond2023: geen herstel zonder directe toepassing van Fair Practice en Fair Pay

Als de Uitmarkt de opening is van het culturele seizoen, is het Paradisodebat het jaarlijkse startschot van het gesprek over cultuurbeleid. Op zondag 28 augustus gaat een aantal cultuurwoordvoerders van politieke partijen in Paradiso het gesprek aan over de toekomst van onze sector met diverse prominente vertegenwoordigers uit het culturele veld. Ook staatssecretaris Uslu is aanwezig en zal na afloop een reactie geven op de gevoerde discussie. In aanloop naar het debat publiceerde Kunsten92 een “visie op een nieuwe culturele en creatieve sector”, genaamd Kunsten2030. De Kunstenbond focust op het heden: nu starten met implementatie van fair practice.

Terug naar de Toekomst: zo luidt de ondertitel van het Paradisodebat 2022, dat plaatsvindt in de nasleep van corona en in roerige geopolitieke tijden. In het geval van de arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector is terugverlangen of ver vooruitkijken niet op zijn plek. Een sector waar structurele onderbetaling, werkonzekerheid en een sociaal onveilig klimaat de norm zijn, daar willen wij niet meer naar terug. Ook branchevereniging Kunsten’92, initiator van het debat, werpt in de aankondiging het volgende op: “Het herstel komt langzaam op gang, en tegelijkertijd weten we dat we niet terug kunnen naar het oude.”  Lockdowns hebben van de zwakke plekken van de cultuursector open wonden gemaakt.

We herhalen het nog maar eens: we hebben nú de kans om de sector blijvend te versterken. De beslissingen die de komende maanden worden gemaakt, vormen het fundament van de toekomst van cultuur in Nederland. Wat hangt er allemaal in de lucht en welke fundamenten wil de Kunstenbond leggen?

Wat de Kunstenbond betreft is één ding overduidelijk: er moet per direct beter gezorgd worden voor werkenden in de culturele en creatieve sector. Dit moet gebeuren door onmiddellijke implementatie en handhaving van de fair practice code. Voor de Kunstenbond draait het om vier pijlers: eerlijke betaling, sociale veiligheid, meer zekerheid en eerlijke afspraken.

Eerlijke betaling en sociale veiligheid

Alle problemen in de sector zijn uiteindelijk te herleiden tot dezelfde oorzaak: de  zwakke positie en waardering van werkenden in de cultuursector, met het gebrek aan fatsoenlijke betaling voor werk als gevolg. Bij de publieke omroep (bijvoorbeeld) worden artiesten nog steeds niet of nauwelijks betaald. Machtsongelijkheid “voor jou tien anderen” leidt tot afhankelijkheid. En vormt naast onderbetaling een voedingsbodem voor machtsmisbruik, sociale onveiligheid en grensoverschrijdend gedrag, een conclusie die de Raad voor Cultuur al trok in haar rapport Over de Grens: “Doorbreek de beloningsongelijkheid tussen de makers en uitvoerenden aan de ene kant, en de beoordelaars en bestuurders aan de andere kant. Maak van Fair Pay een speerpunt in het beleid”.

Ook de Kunstenbond heeft de afgelopen periode al veel gepubliceerd over dit onderwerp. Zie hiervoor:

• Extra geld cultuursector moet worden aangewend voor eerlijke betaling (over de cultuurbegroting) 
• Eerlijke betaling ten grondslag aan bestrijding grensoverschrijdend gedrag (over het rapport Over de Grens van de Raad voor Cultuur) 

Herstel na corona

Voor veel werkenden in de sector is de crisis niet geëindigd. Neem de vele zzp’ers die bij gebrek aan fatsoenlijke betaling nooit een buffer konden opbouwen en die niet of nauwelijks gecompenseerd zijn voor hun coronaverliezen. Namens hen stelde de Kunstenbond de overheid vorige maand aansprakelijk onder de noemer De Kunst Klaagt Aan. Als de Staat niet ingaat op onze eis – om te zorgen voor compensatie voor deze onevenredig hard getroffen groep – , dan stappen we zoals aangekondigd naar de rechter.

Bovendien is er tijdens de coronacrisis zonder pardon afscheid genomen van flexibel werkenden, terwijl veel instellingen genoeg steun hebben gekregen om deze mensen aan te houden. Hoe het ook zij: mensen die met hun specialisatie in andere sectoren wél welkom waren, zochten hun heil ergens anders. Met als gevolg dat de werkdruk voor hen die  in de cultuursector zijn gebleven, niet meer vol te houden is. Het maakt pijnlijk duidelijk hoe belangrijk het is om de werkenden in de sector goed te behandelen, en om daar nu mee te beginnen met de huidige generatie. Als we hiermee zouden wachten tot 2030, laten we de huidige generatie kunstenaars en cultuurwerkers vallen.

Meer zekerheid en eerlijke afspraken

Ondertussen streeft ook het kabinet naar meer kansengelijkheid en bestaanszekerheid. De maatregelen die het kabinet  hiervoor tot nu toe aankondigde, sloegen de plank echter schokkend ver mis. Juist de meest kwetsbare groepen krijgen namelijk de rekening van falend arbeidsmarktbeleid  voorgeschoteld. Herziening van het cultureel subsidiestelsel is een toekomstwens die door ongeveer de hele sector wordt onderschreven, de Kunstenbond incluis. Daarbij moeten we voorkomen dat dit leidt tot verder uitstel van Fair Practice. Verder bouwen aan herstel van de sector heeft geen zin als we niet nú beter voor onze mensen gaan zorgen.

Hoe fair practiseer jij?

Wil je weten wat jij kunt doen om vanaf nu fair practice te handelen? Lees de code en bekijk onze video serie Fair practice in de praktijk.