BÜHNE BISOUX
#4 UTOPIA
Damani Leidsman

DE DINGEN MOGEN ALTIJD VERANDEREN

De self published zine Bühne Bisoux presenteert samen met de Kunstenbond Bühne Bisoux #4: Utopia. In deze editie praten wij met drie kunstenaars die in deze uitdagende tijd op hun eigen manier een impuls geven aan de doorlopende zoektocht naar een beter systeem. Hoe vinden we de weg naar een duurzame toekomst? Wat kunnen we van elkaar leren? Hoe nu verder? In dit tweede deel spreken we Damani Leidsman. Damani is danser, zanger en creative producer. Met collectief CLOUD/Danslab ondersteunt hij makers in hun creatieve proces. Daarnaast is hij betrokken bij The Hang-Out 070, een queer broedplaats met culturele programmering, en is hij commissielid bij diverse fondsen. Met Damani praten wij over het werken in een platte organisatie, living archives en zijn rol als Trojan horse in subsidiecommissies.

Bühne Bisoux: Als we naar jouw werkzaamheden kijken, zijn jouw taken ontzettend divers. Je werkt continu in verschillende rollen en andere samenstellingen. Hoe faciliteer je elke keer een productief creatief proces?
Door op alle niveau’s echt samen te werken en het collectieve doel voorop te zetten. Het uitgangspunt is dat iedereen de ander kan vervangen doordat bij elk nieuw concept de taakverdeling rouleert. Iedereen vervult zo alle verschillende rollen.

Een soort hyperdemocratie?
Je kan het ook community noemen. To be in community with someone, dat is een samenzijn waar voorwaarden aan hangen. Er is een community omdat ik daar ben, en ik ben er omdat de community er is. Een soort wederkerigheid waardoor je anders met elkaar omgaat. Hierdoor verbindt iedereen zich met het hele proces. Het is heel democratisch en geeft meer inzicht in hoe de zaken gaan, welk werk er door de ander wordt verzet. Deze structuur wordt ook wel een platte organisatie genoemd.

Wat zijn de moeilijkheden van zo’n systeem?
Je weet nooit honderd procent zeker wat de ander wil, welke doelen of outcomes voor de ander ideaal zijn. Wat ik heb geleerd, is dat het niet per se uitmaakt of mensen hetzelfde doel hebben maar wel of ze bereid zijn dezelfde acties te ondernemen. Als dat niet zo is, vallen mensen vanzelf af of stappen ze eruit. Dat hoort erbij en is in zekere zin veel eerlijker. In veel hiërarchische structuren met strakke rolverdelingen wordt dit menselijke component niet altijd meegenomen. In een platte organisatie is er juist heel veel ruimte om jezelf mee te nemen in het werk.

Minder ego’s en meer samen?
Ego’s zijn er om tijdens het maakproces achter je te laten. Daarom zet ik deze manier van werken voort in al mijn werkzaamheden. Het sluit het dichtst aan bij wat er gevraagd wordt van de kunstenaar van nu, die hun eigen zakelijk leider of producent zijn. De kunstenaar met een hybride werkpraktijk.

Wat voor invloed heeft dit gevoel van community op het uiteindelijke werk?
Het proces heeft meer diepgang en daardoor heeft het werk zelf een grotere impact, ook buiten je community. Ik werk bij The Hang-Out 070, een queer organisatie die zich richt op queer mensen van kleur. We organiseren dingen die onze community wil zien, van een poetry slam tot een local vogue ball. Zo’n broedplaats trekt allerlei mensen aan en dan zie je echt de kruisbestuiving van die verschillende netwerken. Het is heel erg peer-to-peer. Wij delen onze geschiedenissen, onze ervaringen en oplossingen, en veranderen deze om in het hier en nu te gebruiken. Dat is heel belangrijk, ervoor zorgen dat de dingen altijd mogen veranderen. Wees in het moment, omarm de ontwikkelingen.

Hoe verhoudt dat flexibele maakproces zich tot het rigide subsidiesysteem?
Die twee werelden werken inderdaad nog niet met elkaar samen. Ik vind subsidies een noodzakelijk kwaad. Als je een subsidie aanvraagt, wordt je blik gestuurd door mensen die jouw wereld niet kennen of  begrijpen, en die daardoor niet altijd het beste met jou of je community voor hebben. Dus pas je je verhaal aan en schrijf je naar de subsidiënten toe. De meeste makers gaan daardoor heel anders maken en stellen zichzelf ineens totaal andere vragen.

Dan vragen ze zich af of hun plan wel realistisch of haalbaar is?
Maar moeten kunstenaars wel nadenken over haalbaarheid? Hoe creëer je een nieuwe toekomst als het binnen het kader van het hier en nu haalbaar moet zijn? Behoorlijk deprimerend voor een maker. Als mensen uit mijn community subsidie willen aanvragen, is mijn eerste vraag altijd: wil je dat echt?

Ben je tegen subsidies?
Nu maak je het wel heel scherp. In de huidige vorm, ja, dan ben ik tegen subsidies. Het tast je artistieke vrijheid teveel aan en het aanvragen is een groot bureaucratisch spel. Ik denk bij subsidies vaak: leuk, maar hetzelfde bedrag in de vorm van een stipendium nog leuker.

Je vermijdt zelf subsidies maar zit wel in beoordelingscommissies… Hoe ga je daar als commissielid mee om bij het beoordelen van aanvragen?
Ik zie mijzelf als de Trojan horse. Er moet iemand bij zitten die tegen de dingen aanschopt, die vragen stelt. Ik bevraag dan in zo’n commissie: wat verstaan we onder artistieke kwaliteit? Je moet altijd kijken naar de context van de aanvraag, de makers, de community. Binnen de huidige structuur is veel mogelijk, zolang je de juiste mensen op de juiste plekken hebt. Als je aanvragen krijgt vanuit het hele veld, dan wil je dat je adviseurs een vertegenwoordiging zijn van dat veld.

Hoe zou het systeem zich kunnen verbeteren?
Ik denk dat we richting een nieuw soort communisme moeten. Ik geloof heel erg in FUBU: for us by us. De community weet zelf het beste wat ze nodig heeft. Dus daar moet de macht zitten. Power to the people. Het systeem is nu zo ingericht dat bepaalde mensen geen toegang hebben tot dat systeem. Neem bijvoorbeeld de taal die fondsen gebruiken. Die spreekt een heel specifiek gedeelte van de gemeenschap aan, dus is zo’n subsidie er niet voor iedereen. Ik geloof dat we grote stappen kunnen zetten door iedereen te betrekken.

Waarom ontbreekt die houding in de sector?
Omdat we in een neoliberale bubbel leven! En de kunstwereld is nu eenmaal een reflectie van de wereld om ons heen. Een uitsluitingskarakter waarin we niet denken vanuit community maar vanuit verdeeldheid en individualisme: dat is wat loont.

Wij dansen dus als kunstenaars naar de pijpen van de neoliberalist?
Absoluut en daarbij komt dat ons maakproces in het huidige systeem ook heel erg gericht is op het individu. Er heerst een soort obsessie met de autonoom maker. Met succes toeschrijven aan één persoon. We zouden veel meer naar de community er omheen moeten kijken in plaats van altijd de focus op de maker te leggen.

Waar komt die focus op de solistische maker vandaan?
We worden opgevoed met het idee van de crazy genius met warrig haar die leeft voor de kunst, in zijn eentje op een zolderkamer. Dat zijn de kunstenaars die we als maatschappij goed vinden, daar spiegelen we ons aan. En het kapitalisme speelt daar op in: How to be a better artist, Five things Michael Jackson did to write better songs, De negen habits van Leonardo da Vinci die jij ook kan toepassen voor succes. We worden aan alle kanten uitgenodigd de autonoom kunstenaar op een voetstuk te plaatsen.

Dus samenwerken is de enige manier om verder te komen?
Ja, tot het punt dat je uitgeleerd bent van elkaar. Dan moet je verder. Je moet weten wanneer je plaats moet maken voor iets nieuws. Ik dacht vandaag nog: misschien is het tijd dat ik een stap terug neem bij The Hang-Out 070. Ik denk dat mijn rol daar erop zit.

Maar dat is je kindje… Waarom wil je daar weg?
Omdat het tijd is. Een van de onderdelen van een platte organisatie is dat je dingen opricht en bereid bent het compleet over te geven aan andere mensen. Plaatsmaken en daar oké mee zijn. Als ik mijn intuïtie nu goed volg, is het daar nu tijd om plaats te maken voor anderen. Dat is een van de dingen die het meest mis gaat in het veld, mensen zijn niet bereid om plaats te maken voor anderen terwijl hun tijd er op zit. Dingen moeten in beweging blijven, je moet bereid zijn jouw ego in te ruilen voor nieuwe energie en nieuwe ideeën.

Heb je dan wel het vertrouwen dat wat je hebt opgebouwd niet meteen weer wordt afgebrand?
Nee niet per se, maar ook dat is community. If the community runs it into the ground, dan is dat wat de community nodig had. En als de community er iets geweldigs van maakt, dan had de community dát nodig.

Dus het kan eigenlijk niet misgaan?
Eigenlijk niet. Als je iets opbouwt loop je altijd het risico dat het weer instort. Maar dat hoort erbij, dat is de kringloop van het maken. Het gaat om loslaten. Ja. Verwerk dat er maar in, dat loslaten belangrijk is.