Bühne Bisoux
#4.3 Utopia
Nexus

ER IS ADEM

Samen met de Kunstenbond presenteert Bühne Bisoux #4: Utopia: een drieluik waarin we in gesprek gaan met kunstenaars die ieder op hun eigen manier een impuls geven aan de zoektocht naar een beter systeem. In dit laatste deel spreken wij met sensory maker Tamar Blom, theatermaker en docent Rachel Schuit en danser Goda Žukauskaitė, drie van de zes oprichters van Platform Nexus – een nieuwe multidisciplinaire workspace community in Weesp. De andere leden zijn Neal Groot, Han Ruiz Buhrs, Karlijn Hamer en Babette Kalker. Met Tamar, Rachel en Goda praat Bühne Bisoux over het belang van de ruimte, vertrouwen in je peers en de vrijheid van de maker.

Goda               Het is altijd mijn droom geweest om een eigen studio te hebben. Wanneer ik een ruimte huur of een plek van iemand leen, moet ik rekening houden met regels, kosten, verantwoording. Ik wil gewoon mijn gang kunnen gaan en vond een aantal andere makers met dezelfde wens. Daarom gingen we op zoek naar een permanente plek. Via via hoorde Tamar dat er een ruimte vrij kwam in Weesp, op Het Domijn. Daar kregen we de kans een kale loods om te bouwen tot werkruimte.

Rachel            We werden meteen in het diepe gegooid. Wat voor ruimte is het? Hoe willen we die ruimte gebruiken? Wat kunnen wij de ruimte bieden? In mijn werk ben ik altijd bezig met het maken van ruimte. De letterlijke fysieke ruimte, maar ook ruimte voor je creatieve proces. Dat vind ik belangrijker dan het uiteindelijke product. Ik wist meteen dat dit de plek was voor een nieuwe social of artistic space.

BB                  Waarom is het hebben van een permanente plek zo belangrijk?

Rachel            Je moet als maker je proces laten indalen. Pas tijdens de lockdown had ik tijd om te ademen. Ik vroeg me af – wil ik dadelijk weer terug in deze molen of wil ik op een andere manier gaan werken? Ik voelde zoveel creativiteit toen ik me thuis zat te vervelen. Maar ik miste mijn collega’s. Mijn bondgenoten.

Tamar             Ik voelde me ook erg alleen in de kunstwereld. Ik miste het gesprek, sparringspartners. Kunst draait voor mij om het samenbrengen van mensen. Je kan in je eentje een concept verzinnen maar door samen te werken breng je een idee verder dan je van te voren had kunnen bedenken. Nexus gaf me – juist in deze tijd – de kans iets op te bouwen met andere kunstenaars.

BB                  Jullie werken in een enorme loods. Vraagt zo’n ruimte ook om een bepaald gebruik?

Tamar             Als je werkt in een kleine ruimte, maak je klein werk. Een grote ruimte biedt meer mogelijkheden. Ik wil bijvoorbeeld een werk maken waar het publiek, in het donker, in een 2,5 meter diepe kuil zit. Dat kan niet op drie hoog achter. Bovendien voelt het organisch om een grote ruimte met anderen te delen. Om een community vibe op te bouwen.

Goda               Daarom wilden we in de loods geen aparte studio’s maar een open space waar alle makers in werken. Dat wil zeggen, de ruimte is wel opgedeeld maar we delen een studio, een vergaderruimte, een keuken…Wat gebeurt er als Tamar tegelijkertijd met Rachel in de ruimte werkt en ze elkaar aan het werk zien? Zonder het van te voren te bedenken, kan daar een spontane samenwerking ontstaan en kunnen ze elkaar verder helpen in hun proces.

BB                  Dat idee van een open space klinkt behoorlijk kwetsbaar.

Goda               Je hebt er veel vertrouwen voor nodig. Natuurlijk botst het ook wel eens, als je een moeilijke nabespreking voert terwijl iemand aan de andere kant van de ruimte met een kettingzaag in de weer is. Die kwetsbaarheid is heel confronterend. Je moet helder zijn in wat je van jezelf en de ander vraagt.

Tamar             Ja, het levert soms irritaties op maar ook veel liefde. De grootste bijkomstigheid is toch wel het vinden van een nieuwe groep, het krijgen van een nieuwe familie.

Rachel            Over twee jaar zijn wij hopelijk meer dan deze ruimte alleen, meer dan een werkplaats. Dan zijn we een gemeenschap. Laatst hadden we een open dag en liet ieder van ons eigen werk zien. Zo’n dag is te gek want mensen die voor mij komen, kennen Tamar’s werk misschien nog niet en andersom. Het publiek leert nieuwe kunstenaars kennen en wij ontdekken nieuw publiek. Dan voel je dat al die netwerken samen gaan verbinden. Dat is echt een kracht.

Tamar             In deze sector ben je als maker altijd afhankelijk. Van programmeurs, van fondsen, van speelplekken. Je bent een klein hondje dat hoopt dat hij eten krijgt. Je hoopt dat iemand je leuk genoeg vindt om je een kans te geven. Dat is zo vermoeiend. Je moet efficiënt zijn, time is money. Het moet een succes zijn. Ik vind dat systeem problematisch, omdat het een maakritme dicteert waar ik me niet prettig bij voel. Het werkt verlammend. Dit is een plek waar je niet een half jaar van te voren al precies moet weten wat je gaat maken en waar je super efficiënt moet werken in een ruimte die je maar korte tijd huurt. Er is adem.

BB                  Zou zo’n ruimte niet juist gesubsidieerd moeten worden? Een denkruimte voor makers?

Rachel            Voor mij is het heel belangrijk om onafhankelijk te blijven. Ik wil me minder bezighouden met jaarplannen, of de verwachtingen van fondsen. De hoeveelheid papierwerk die nodig is voor een subsidie en het feit dat je altijd drie, vier jaar vooruit moet denken maakt je inflexibel en log. Daarmee verdwijnt de spontaniteit, het niet weten, het kunnen reageren op het hier en nu.

Goda               We nemen de tijd die nodig is voor ons artistieke proces. We luisteren naar de ruimte. We zijn onafhankelijk omdat niemand ons opjaagt, er geen x aantal speelbeurten behaald moet worden, of x aantal bezoekers. Er hoeft geen product uit te komen. En we doen het samen.

BB                  Wat is het grootste risico voor jullie?

Goda               Dat we elkaar gaan haten. Of dat het te duur wordt en iemand de huur niet meer kan betalen. Dat we gaan twijfelen aan het plan. Soms voel ik de spanning, als ik zie dat mijn spullen zijn verplaatst, of iemand spullen in de weg heeft gezet. Dan moet ik teruggrijpen naar de regels van de ruimte, terug naar het vertrouwen.

Tamar             We zijn zeven totaal verschillende mensen. Wanneer je geïrriteerd bent door een ander, word je eigenlijk geconfronteerd met kwaliteiten die jij zelf mist. En dat is nodig. Rachel is een dromer maar daardoor soms heel onpraktisch. Super irritant, maar ook fucking belangrijk. Han is juist weer de meest praktische van ons en ziet alles waar we niet aan willen denken. Irritant, maar ook heel erg nodig. We zweven allemaal tussen heel erg irritant en heel erg nodig in. Dus zullen er momenten zijn dat we te bureaucratisch zijn en momenten dat we te democratisch, te strikt of juist te chaotisch zijn. Dat zal heen en weer bewegen, als een pendule.

Rachel            Weet je nog, Goda, dat we het over een soort reminders hadden wanneer je de ruimte betreedt, een beetje John Cage-achtig. What is this space asking for today? – bijvoorbeeld. Je kan binnenkomen met een agenda voor de dag maar je kan ook luisteren waar de ruimte, of waar je zelf op dat moment behoefte aan hebt. Het nog niet weten. Exact het tegenovergestelde van wat een subsidieaanvraag van je verwacht. Een bezem pakken of een kast opruimen is ook werk. Tijd nemen en in de ruimte zijn. De ruimte wordt zo deelgenoot van het artistieke proces.

Goda               Het is lekker om te kunnen zeggen: ik ga in januari aan slag in de studio maar ik weet nog niet wat er gaat gebeuren. Dat de rest daar oké mee is. En dat ik weet dat wat er ook gebeurt de ruimte er zal zijn. Die enorme vrijheid.

Rachel            Weet je, het gaat over eigenaarschap. Volgens mij was het vorige week, ik was heel vroeg in de loods en ik heb gewoon een uur op de grond van de studio gelegen en ineens ontstond er een nieuw idee. Ik realiseerde me dat ik dat nodig heb, een ruimte waarin er niets van me verwacht wordt. Vrije ruimte om iets nieuws te creëren. En collega’s om dat idee aan te toetsen, om mee te sparren, om een idee te laten groeien.

BB                  Neemt het bouwen van die ruimte niet je artistieke praktijk over?

Tamar             Natuurlijk zijn er momenten van twijfel. Hoe vaak ben ik er nu echt, waarom heb ik deze ruimte het hele jaar door en waarom huur ik niet iets als ik het echt nodig heb? Is het alle uren waard die we erin stoppen met het vormgeven en verbouwen van de ruimte? We betalen alles uit eigen zak, is dat het echt waard? Maar ik zie het als een investering in mijn artistieke praktijk. En als een bijdrage aan een gemeenschap, een ruimte faciliteren die gesprek en verbinding op gang brengt.

Goda               We kopen tijd, we kopen een ruimte waar we onze tijd kunnen nemen. En dat is zeldzaam.

Rachel            Voor mij is de hele vraag – is dit het waard? – irrelevant. We zitten in een super lang proces waarin we de hele ruimte transformeren van loods naar studio, werkplek, vergaderruimte, atelier, gemeenschap. De uren die we daar insteken, de energie en moeite, dat is bijna niet te meten in geld, in waarde. En ik vind dat fijn, dat we dit niet kunnen meten in euro’s of succes of bekendheid. Dat we niet weten of we terugkrijgen wat we investeren, omdat een groot gedeelte van wat we investeren niet gekapitaliseerd is. Het is een hele lange lijn die we trekken – we bouwen een gemeenschap van makers op. Een familie. Dus is het het waard? Krijgen we terug wat we investeren? Geen idee, en dat is iets positiefs.