Photo by Possessed Photography on Unsplash
Op 18 januari jl. stuurden Alexandra van Huffelen (staatssecretaris digitalisering), Micky Adriaansens (minister EZK) en Robbert Dijkgraaf (minister OCW) een brief naar de Tweede Kamer met een overheidsbrede visie op generatieve AI. In deze reactie ontbreekt een kardinaal punt, namelijk het risico dat generatieve AI vormt voor de werkgelegenheid in de creatieve sector. En dat terwijl uit onderzoek van de Kunstenbond blijkt dat bijna 60% van de professionals in de culturele en creatieve sector vrezen dat AI zal leiden tot verlies van werkgelegenheid. Bij toegepaste visuele kunsten, componisten en stemacteurs is dat percentage hoger, respectievelijk 76%, 74% en 96%!
Aan dit existentiële risico voor creatieve makers en (uitvoerend) kunstenaars wordt volstrekt voorbij gegaan door de regering. Wel worden risico’s in relatie tot generatieve AI geïdentificeerd, zoals het feit dat de ontwikkeling van AI niet transparant is, dat de privacy van gebruikers op het spel staat, en dat systemen kunnen discrimineren. Maar daar waar in de brief expliciet gesproken wordt over de culturele sector ziet de regering louter voordelen: “generatieve AI wordt ingezet ter ondersteuning van het creatieve proces. Onder andere bij het maken van marketingcontent en bij het beschrijven van kunstwerken.”
“Eerlijk gezegd begrijp ik de brief op dat punt totaal níet!”, zegt Caspar de Kiefte, belangenbehartiger Kunstenbond die zich bezig houdt met de impact van generatieve AI op de sector. “Het lijkt wel of men de zorg die al ruim een jaar breeduit, luid én internationaal wordt geuit, helemaal heeft gemist …? Het was nota bene een belangrijk element van de maanden durende stakingen van scenarioschrijvers en acteurs in Hollywood.”
De invalshoek van de regering in de brief is in de kern goed: men gaat uit van ‘mensgerichte’ generatieve AI, in dienst van het menselijk welzijn en autonomie. Maar dan …
Wat ontbreekt is de cruciale volgende stap: zorg dat generatieve AI een instrument blijft dat mensen dient en dat door mensen kan worden gebruikt, maar dat niet gebruikt kan worden om creatieve makers en (uitvoerend) kunstenaars te vervangen.
De Kunstenbond vindt dat rondom generatieve AI:
- waarborgen moeten komen waarmee, door de sector ongewenste, verdringing van menselijke arbeid (en verdere aantasting van tarieven en arbeidsvoorwaarden van makers) door generatieve AI wordt voorkomen
- er budgetten komen voor een billijke transitie (voor deze veelal zzp’ers), bijvoorbeeld door middel van de invoering van een AI-heffing
- dat geen gebruik kan worden gemaakt van auteursrechtelijk (en nabuurrechtelijk) beschermd werk zonder een geïnformeerde toestemming en billijke vergoeding
- dat opt out goed en eenvoudig kan worden geregeld voor individuele werken en complete oeuvres
- dat er transparantie komt over de werken en databases waarmee AI wordt getraind