‘Zzp’ers mogen collectieve afspraken maken over minimumtarieven’, kopte de Volkskrant. ‘Onder bepaalde omstandigheden’, dan welteverstaan, zo bleek uit de toezegging van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Een winstwaarschuwing dus voor al te positieve verwachtingen!
Tekst Caspar de Kiefte, belangenbehartiger Kunstenbond
In april (2019) spraken wij als Regiegroep Arbeidsmarktagenda met Martijn Snoep, de nieuwe ACM-bestuursvoorzitter. Aanleiding waren zijn interviews in Trouw en het Financieel dagblad. En dat gesprek gaf aanleiding tot een positieve stemming op dit uitermate belangrijke onderwerp, waar wij als Kunstenbond nu al 12 jaar lang voor strijden. Maar het lezen van de nieuwe Leidraad Tariefafspraken zzp’ers bleek helaas een teleurstelling en dus aanleiding om een kritische reactie te geven.
Wij hebben uitgebreid aangegeven en gemotiveerd waarom collectief onderhandelen (of het kunnen publiceren van adviestarieven) voor veel zzp’ers in onze sector een noodzakelijk middel is om de ingezette race to the bottom te kunnen keren. Ons standpunt is dat de arbeidsmarkt zo is veranderd en geflexibiliseerd dat het verenigen in een sector (sociale partners) meer dan nu vrij moet staan, om daar gezamenlijk de afspraken over te maken die hen goed dunkt.
Het EU-verdrag geeft sociale partners de ruimte om via afspraken voor werknemers sociale doelstellingen na te streven. In de huidige arbeidsmarkt hebben we ook de gezamenlijke wil om stevige sociale doelstellingen na te streven voor groepen zelfstandigen. Het recente verleden heeft aangetoond dat cao’s daadwerkelijk en ingrijpend worden ondergraven, wanneer er ruimte is om bezuinigingen op te vangen door zzp’ers goedkoper in te huren dan de werknemers uit die cao. We moeten elk verschil in kosten tussen een werknemer en een zzp’er in die gevallen kunnen voorkomen. Het lijkt erop dat de leidraad deze ‘social dumping’ alleen wil helpen tegengaan door het mogelijk maken van afspraken op minimumniveau. Dat is onvoldoende en moet in de definitieve leidraad dus anders.
Minister Ingrid van Engelshoven (OCW) wil dat de sector eerlijke tarieven voor zzp’ers gaat hanteren. Geen tarieven op minimumniveau, maar eerlijke tarieven. De SER en Raad voor Cultuur hebben aangetoond dat dit niet gaat lukken zonder de mogelijkheid om dergelijke zzp-tarieven collectief vast te stellen (eenzijdig als advies of via een afspraak met opdrachtgevers). Bij het onderscheiden van een werknemer en een zzp’er (modelovereenkomst Gespecialiseerd Cameraman) gaat de Belastingdienst er vanuit dat het tarief van een zzp’er hoger zou moeten zijn dan dat van een werknemer. Collectief optreden is dus een noodzaak om überhaupt tot gelijke tarieven te kunnen komen.
Het onderscheid van de ACM tussen ZZP'ers en werknemers past niet bij de creatieve sector ~ Caspar de Kiefte, belangenbehartiger Kunstenbond
We vinden het nieuwe criterium van de ACM (werkt een zelfstandige zij-aan-zij met een werknemer die hetzelfde werk doet) onvoldoende helder en niet passend voor onze sector. Schijnzelfstandigheid en het werken met zelfstandigen is in onze sector zo ver doorgeschoten dat er in sommige organisaties of branches nauwelijks meer werknemers te vinden zijn om mee te vergelijken. Terwijl het werk niet of nauwelijks anders is georganiseerd dan men met een werknemer zou hebben gedaan. Goed toepassen van die zij-aan-zij-regel moet wat ons betreft ook betekenen dat je moet kunnen vergelijken met werknemers in andere EU-landen (of wel collectief onderhandelende (schijn-)zelfstandigen).
De ACM beperkt haar soepelere houding tot zelfstandigen die diensten leveren. Een zelfstandige die een product of goed levert, valt daar niet onder. Maar de ACM geeft niet aan wie wat haar betreft in de groep ‘leverancier van diensten’ valt. Een industrieel of productontwerper levert een (uniek) product af, maar valt wel in de branche creatief zakelijke dienstverlening. Naar ons idee zal iedereen in de creatieve of culturele sector die een uniek product aflevert voor wat deze leidraad betreft in de groep leverancier van diensten moeten vallen.
Tijdens een voorlichtingslunch bij de SER eind augustus gaf de ACM-voorzitter een toelichting op de leidraad. De ACM leek meer toe te staan dan wij in de leidraad lezen. In onze reactie wijzen wij op de verschillen en wij gaan ervan uit dat de ruime uitleg de juiste is. Dat zien we graag terug in de leidraad en wij zullen ons daar in elk geval naar gedragen in de komende tijd.