Met een pilot van de webmodule voor opdrachtgevers zet het kabinet een volgende stap in het omslachtige traject ‘werken als zelfstandige’. De webmodule is een online vragenlijst die antwoord geeft op de vraag: is er volgens de wet DBA wel of niet sprake van een dienstverband?
De Kunstenbond betwijfelt de noodzaak van deze opheldering. Onduidelijkheid is niet zo zeer het probleem, onwenselijkheid tot de juiste uitkomst te komen des te meer. Dienstverband is veelal een stuk duurder dan opdrachtverstrekking.
Kabinet blijft worstelen met zzp-wetgeving
De invoering van de wet DBA heeft bepaald geen einde gebracht aan de worstelingen van het kabinet met het dossier ‘werken als zelfstandige’. De wet wordt al sinds de invoering in 2016 nauwelijks gehandhaafd, overtredingen worden onder het mom ‘handhavingsmoratorium’ gedoogd. Uit de laatste voortgangsbrief van het kabinet waarin een pilot met de webmodule voor opdrachtgevers wordt aangekondigd blijkt dat handhaving er ook in de nabije toekomst niet van komt. In de Tweede Kamer wordt gefrustreerd gereageerd op traagheid waarmee dit dossier zich ontwikkeld; zzp’ers verdienen duidelijkheid.
Handhavingsmoratorium leidt tot goedkope uitweg
Of er wel of geen sprake is van loondienst kan in de meeste gevallen eenvoudig bepaald worden. De wet is daar duidelijk over. Zo lang er echter niet gehandhaafd wordt en opdrachtnemers zich niet bijzonder hard uitspreken, wordt schijnzelfstandigheid vaak als goedkope uitweg gezien. Zo getuige de situatie in onze cultuursector, waar een grote hoeveelheid schijnzelfstandigen werkzaam is.
Zzp’ers met één maat meten blijft lastig
De ene zzp’er is de andere niet, dat erkennen de minister en de Tweede Kamer ook. Er zijn veel zzp’ers in de sector die, ook volgens de wet, zelfstandig ondernemers zijn en dat zelf ook willen blijven.
Schijnzelfstandigen zijn de mensen die exact het werk doen als de mensen in loondienst voor dezelfde opdrachtgever. Deze mensen zijn als zzp’er veel goedkoper voor de opdrachtgever omdat deze dan geen loonbelasting afdraagt, terwijl dat volgens de wet wel moet. Een goed voorbeeld hiervan is het extra koor van de Nationale Opera, waarover de Kunstenbond vorig jaar een rechtszaak begon.
Soms is het niet zo klip-en-klaar, zo blijkt bijvoorbeeld uit de situatie van de museumgidsen, waar de Kunstenbond onlangs nog voor in de bres sprong. Een deel van die beroepsgroep moest tegen wil en dank in loondienst. Dit had alles te maken met de gezagsverhouding tussen opdrachtgever en -nemer die wettelijk gezien in een loondienstverband thuishoort.
De Kunstenbond vindt handhaving belangrijk omdat de werkenden in de sector beschermd moeten worden. Het deel van hen dat wil onderemen verdient duidelijkheid over hun status als zzp’er, het deel van hen dat gedwongen in schijnzelfstandigheid werkt een dienstverband. Maar we zien ook: eenvoudig is het niet.
Testresultaten webmodule spreken boekdelen
De minister wil nu dus van start met een webmodule voor opdrachtgevers. In 2019 werd de webmodule van het kabinet uitgebreid getest met veelzeggende uitkomsten, die in de voortgangsbrief uitgebreid worden toegelicht. In ongeveer de helft van de gevallen waarin een opdrachtgever een zzp’er inhuurt, is er een sterke indicatie dat er eigenlijk sprake is van een dienstverband. ‘Zorgwekkend’ geeft het kabinet toe. In de vervolgzin wordt echter besloten pas in het najaar een beslissing te nemen over maatregelen, waar verlenging van het ‘handhavingmoratorium’ tot de opties behoort.
De helft van alle werkenden is een heel groot aantal, te groot om te handhaven. Daar zit het probleem, het kabinet ontbreekt de moed om simpelweg te handhaven en blijft gedogen.
Het kabinet besluit wel om verder te gaan onderzoeken wat de maatschappelijke opvattingen zijn over arbeidsrelaties en wat webmodule op sectorniveau kan betekenen. Wat klinkt als een ongeloofwaardige vervolgstap, zeker als je erbij stil staat dat we straks vijf jaar van de VAR af zijn en blijkbaar nog nauwelijks een stap verder. Voorlopig hoeven we dus niet echt op de politiek te rekenen, het dossier wordt over de verkiezingen van maart 2021 heengetild. Bij misbruik met gedupeerde leden als gevolg zal de Kunstenbond een rechtsgang niet schuwen om duidelijkheid te krijgen.
Schijnmaatregel die kwestbare groep in de kou laat
Zo lang er niet gehandhaafd wordt is de ontwikkeling van een webmodule een schijnmaatregel. Onder de streep zijn opdrachtgevers vaak veel goedkoper uit als ze zzp’ers inhuren en dat zal een drijfveer zijn zolang het gedoogd blijft de wet te omzeilen.
Ondertussen hebben zzp’ers in de cultuursector het concept ‘voor jou tien anderen’ geinternaliseerd en laten ze zich met onredelijke voorwaarden afschepen. Met vele schijnzelfstandigen en een enorme groep structureel onderbetaalde zzp’ers tot gevolg. Een situatie die net houdbaar is in normale omstandigheden. Door de Corona crisis wordt, op zeer pijnlijke wijze, overduidelijk zichtbaar dat maatregelen noodzakelijk zijn om deze kwestbare groep structureel in bescherming te nemen.
De invoeren van collectief onderhandelen voor zzp’ers in de cultuursector is hiervoor broodnodig. Een wetsvoorstel dat hiertoe moet leiden is na jarenlange lobby van de Kunstenbond in de maak.
Koorleden en remplaçanten als voorganger: samen optrekken helpt
Kunstenbond is afgelopen tijd in een aantal gevallen met succes opgekomen voor deze kwestbare groepen. Bewijs dat verenigen en uitspreken helpt. Samen sta je sterk.