Een tweede steunpakket moet de culturele en creatieve sector door de coronacrisis heen helpen. De Kunstenbond is trots dat de stem van onze sector wordt gehoord in Den Haag en blij dat het kabinet wil investeren om de sector de crisis door te helpen.
Voor de verdeling van de noodsteun pleiten we voor een radicaal andere aanpak dan voorheen, want er is veel te weinig terecht gekomen bij de mensen die in onze sector werken. Onze sector drijft op mensen die flexibel inzetbaar zijn, dat maakt onze arbeidsmarkt uniek. Geld dat top-down van instellingen bij zzp’ers terecht komt houdt maar een te klein deel van de keten in stand.
Alleen met een functionerende arbeidsmarkt kan de sector een gezonde doorstart maken. Daarom moeten we met het tweede pakket noodsteun direct in opdrachten en werk te investeren. Stimuleer de makers en creatieve professionals door het initiatief bij hen te leggen, ‘trickle up’ dus!
Extra aandacht voor creatieve professionals in aankondiging
Van het tweede pakket noodsteun is een bedrag van 200 miljoen bestemd voor cruciale infrastructuur van de sector. Met dezelfde insteek werd de eerste 300 miljoen noodsteun voor de sector aangekondigd. Op aandringen van de Kunstenbond, de Creatieve Coalitie, Platform ACCT en een deel van de Tweede Kamer is er dit keer ‘extra aandacht voor kunstenaars en creatieve professionals’ in de toelichting van het pakket opgenomen. Een essentiële toevoeging voor onze achterban en voor de sector. Voorheen gaf de minister nog aan zich níet direct met de creatieve professionals bezig te houden, dat aspect liet ze over aan de culturele organisaties die wel op steun konden rekenen. Het beruchte trickle down principe: het geld zou vanzelf doorsijpelen naar de mensen die het werk doen. De financiële steun aan cruciale organisaties zou ‘ervoor zorgen dat de opdrachtenstroom, ook richting zzp’ers, weer op gang komt.’ zei de minister toen.
Uit de extra aandacht voor kunstenaars en creatieve professionals blijkt dat onze boodschap, met grote dank aan de Tweede Kamer, de minister heeft bereikt. Veel concreter is de verdeling van de 200 miljoen euro nog niet, wij doen graag een voorzet.
Trickle down strategie faalt
De afgelopen maanden blijkt dat er bar weinig noodsteun doorsijpelt van instellingen naar de werkenden. Uit analyse van verschillende onderzoeken, onder meer van de Kunstenbond, blijkt dat de werkenden de grootste klappen opvangen van corona. Ook in de media wordt dit probleem regelmatig erkend. Lees bijvoorbeeld dit stuk van Ben van Dungen in Trouw.
Met name zzp’ers en flexwerkers zijn de pineut. Culturele organisaties in het hele land drijven voor een groot deel op zzp’ers en flexibele arbeidskrachten. Zzp’ers worden door opdrachtgevers doorverwezen naar de Tozo, een bijstandsuitkering die inkomen tot het bestaansminimum aanvult. Flexibele contracten worden haast zonder uitzondering beëindigd. Noodmaatregelen sluiten erg slecht aan bij zzp’ers en flexibele oproepkrachten, zeker in onze sector. En omdat de crisis zo lang aanhoudt zijn inmiddels ook de vaste krachten aan de beurt. De ene reorganisatie na de andere, we zien regelmatig dat 50% van het vaste personeel op straat komt te staan. Hele afdelingen verdwijnen. Artiesten wordt gevraagd om voor partage, een deel van de sterk verminderde publieksinkomsten, op te treden. Wat er maximaal bij hen terecht komt is dus een beperkt deel van een door coronamaatregelen zeer beperkte inkomstenbron. En de noodsteun? Daarvan ontbreken de cijfers nog, maar die raakt waarschijnlijk op aan gebouwen en directies. Kunstenbond heeft via Platform ACCT het initiatief genomen om hier op korte termijn meer inzage in te krijgen.
Miskenning brede creatieve industrie
Het eerste pakket noodsteun voor de culturele en creatieve sector is bovendien volledig verdeeld onder instellingen die al in het subsidielandschap zaten. Met de aanname dat dit geld zich vanzelf verspreidt ging men voorbij aan het feit dat er een hele industrie is buiten het subsidielandschap om. Er zijn ontzettend veel kleine ondernemers in de culturele en creatieve sector die niets met gesubsidieerde instellingen van doen hebben en waar het pakket noodsteun dus niet naartoe kan sijpelen. Het trickle down principe van het eerste noodpakket miskende daarmee de feitelijke breedte van onze sector. Dat dit tweede pakket noodsteun breder dan het subsidielandschap wordt ingezet is een goed begin en een teken dat onze stem wordt gehoord.
Trickle up: initiatief bij de uitvoerende professionals
De Kunstenbond en de Creatieve Coalitie maken zich hard voor een bottom-up strategie in de verdeling van het tweede pakket noodsteun. Een directe financiële stimulans aan de mensen die werken in de sector, die met eigen initiatieven de sector draaiende houden. We pleiten voor een laagdrempelige, toegankelijke en vraag gestuurde aanpak. Individuen doen de aanvraag. Zij kunnen voor projecten samenwerking zoeken met instellingen, producenten, podia, overheden, bedrijven, etc.
Het is van groot belang dat de noodsteun verder reikt dan alleen het subsidielandschap. Dit moet naast elkaar bestaan, want uiteraard hebben ook de mensen die voor gesubsidieerde instellingen werken de steun erg hard nodig, ook zij hebben geen profijt van de trickledown tactiek in het eerste noodpakket. De culturele en creatieve sector is rijk aan fondsen en beheerorganisaties die de knowhow, het netwerk en de infrastructuur hebben om de aanvraagverwerking en geldverstrekking voor hun rekening te nemen. Echter er moet op een niet-traditionele manier omgegaan worden met beschikbare fondsen.
Laagdrempelig en toegankelijk betekent ook dat er geen of weinig mensen en middelen kunnen zijn om een intensieve selectieprocedure te hanteren. Hiermee wordt kwaliteitswaarborg een punt van aandacht. Het geld moet uiteraard wel terecht komen bij professionals die serieus met hun werk bezig zijn. Door tenminste 25% van het totale projectbudget als lening aan te bieden, en/of verplicht met extern geld te laten bekostigen, trek je professionals aan die durven investeren in hun eigen werk en loopbaan of die financiers hebben gevonden die daarin geloven.
Investeren in professionals: best practices
Bottom-up werkt bij deze fondsen
Kunstenbond/Ntb’s Anita Verheggen (belangenbehartiger Pop en Jazz) maakt zich al jaren hard voor bottom-up investeringen door fondsen. Zij vertegenwoordigt onze leden binnen de rechtenorganisatie Sena en was in die hoedanigheid betrokken bij de oprichting van twee fondsen die als voorbeeld kunnen dienen. Al ruim 8 jaar kunnen bands en muzikanten geld aanvragen voor muziekopnames bij het Sena Performers Muziekproductiefonds. In 2019 werd het Upstream music fonds gelanceerd, een stimuleringsfonds van Sena en Fonds Podiumkunsten voor muzikanten die aan een volgende stap toe zijn. In dit interview vertelt Verheggen meer over haar werk aan deze fondsen in coronatijd.
Begeleiding bij professionele ontwikkeling
De braindrain in de sector is al op gang. Veel mensen zoeken naar werk in andere sectoren omdat de arbeidsmarkt in de culturele sector voorlopig geen toekomstperspectief lijkt te bieden. Toegankelijkheid van professionele begeleiding is daarbij een prangend issue, want vind jezelf maar eens opnieuw uit. Het afhaken van talent en doorgewinterde professionals is begrijpelijk maar erg zonde voor de sector die in de nabije toekomst een doorstart Moet maken. De Kunstenbond hoopt hier met Platform ACCT een andere uitweg te bieden. Het werktuig voor professionele ontwikkeling (PPO) springt in op dit behoefte. Het fonds financiert individuen die in hun loopbaanontwikkeling willen investeren.
Steun aan de werkenden speerpunt van de lobby
Eind september vinden in de Tweede Kamer debatten plaats die gaan leiden tot de verdeling van de noodsteun voor onze sector. De komende weken van de Kunstenbond staan goeddeels in het teken daarvan. Wij willen ervoor zorgen dat in de verdeling van het volgende steunpakket recht wordt gedaan aan het belang van de mensen die het werk doen. Met name de zzp’ers en flexibele krachten in onze sector worden nu buitensporig hard getroffen. Door het initiatief bij hen te leggen, bij de makers en de doeners, kunnen we een dreigende brain- en talentdrain van de sector voorkomen.
Onderdeel van het coronaprobleem voor zzp’ers zijn uiteraard ook de criteria van Tozo 3, terwijl oproepkrachten helemaal vergeten worden nu de Tofa uit het pakket is verdwenen. Lees hier meer over de haken en ogen van de generieke noodsteun.