Verbijsterd probeer ik verslag te doen van wat er hier gebeurd is. Het is niet te bevatten hoe er door gezaghebbenden wordt omgegaan met werknemers, freelancers, stagiairs. En hoe een controlerend orgaan liever imagoschade beperkt dan slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag te beschermen.
Een jarenlange nachtmerrie van grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik op de werkvloer van Toneelgroep Oostpool komt tot zijn eind dankzij de moed en het doorzettingsvermogen van vier slachtoffers.
Pepijn ten Kate (belangenbehartiger theater en dans van de Kunstenbond) heeft de slachtoffers van dichtbij meegemaakt en ze in hun strijd gesteund waar mogelijk. Hij beschrijft in dit artikel zijn reflecties over deze zaak en het perspectief voor de sector.
Deze dappere vier hebben alle ruim 50 slachtoffers een grote dienst bewezen. ~ Pepijn ten Kate
In mijn ogen hebben de dappere vier slachtoffers die de strijd aangingen uiteindelijk alle (ruim 50) slachtoffers een grote dienst bewezen. Binnen de hele podiumkunstensector en zelfs onze hele samenleving kan dit als voorbeeld dienen: machtsmisbruik wordt uiteindelijk afgestraft. Maar voor de klokkenluiders was het een buitengewoon zware en pijnlijke strijd om de Raad van Toezicht zover te krijgen daadwerkelijk actie tegen de daders te ondernemen. De meeste slachtoffers waren hun ellendige ervaringen het helemaal liefst vergeten. Wegdrukken om niet meer geconfronteerd te worden met de gebeurtenissen die zij hebben opgedaan in een onveilig werksituatie. Als Kunstenbonder zeg ik tegen onze leden: Spreek je uit over misstanden, daarmee maak je het verschil! Maar hoe weegt het gemaakte verschil op tegen de persoonlijke kosten die zo’n strijd met zich meebrengt?
Aan het begin van het proces voelde het als vanzelfsprekend om deze stappen te zetten. Naar mate het langer duurde groeide de argwaan en had ik steeds meer moed en doorzettingsvermogen nodig. ~ één van de slachtoffers die zijn nek uit stak
Wat er aan het ontslag van Azzini vooraf ging.
De voormalige directie van Toneelgroep Oostpool voerden gezamenlijk een bewind waarin werknemers, freelancers en stagiairs het slachtoffer zijn geworden van hun pestgedrag, intimidatie en seksuele gedragingen. De slachtoffers konden geen kant op. Bij wie konden zij terecht? Niet bij de directie want die waren de oorzaak, niet bij de Raad van Toezicht want die lieten zich te eenzijdig informeren door de directie. Zo hebben beide directieleden zich lang onaantastbaar gevoeld. Tot het moment dat ruim een jaar geleden vier slachtoffers zich niet meer met een kluitje het riet in lieten sturen.
Na meerdere klachten drong het tot de Raad van Toezicht door dat er misschien toch iets mis was binnen Oostpool. Zij liet een onafhankelijk onderzoek verrichten door het bureau Bezemer & Schubad. Helaas rammelde dat onderzoek aan alle kanten en werden ook nog eens de slachtoffers schandelijk geschoffeerd. Het was helder dat dit onderzoek voornamelijk ernstige implicaties voor het gezelschap als organisatie moest voorkomen. Het leek erop dat de dader zou wegkomen met een tijdelijke schorsing en een reprimande. Het andere directielid was reeds vertrokken naar een andere instelling en kan zich gemakkelijk distantiëren van hetgeen is gebeurd. Het leek een doofpot te worden maar dat is niet gebeurd dankzij de vastberadenheid en het doorzettingsvermogen van de vier reeds genoemde slachtoffers. Zij hebben vastgehouden aan een echt onafhankelijk onderzoek waarbij de slachtoffers betrokken zouden worden. 53 meldingen, een vernietigend rapport en het ontslag van de directeur zijn het gevolg.
Als de dader een gewone werknemer was geweest dan was die nooit zo beschermd geweest als deze leidinggevenden. ~ Pepijn ten Kate
Machtige hand boven het hoofd
Het echt onafhankelijker onderzoek is essentieel in dit verhaal. Daarmee haalden ze de prikkel weg die voor een directie of Raad van Toezicht toch altijd aanwezig is: de schade voor de organisatie zoveel als mogelijk beperken. Dat daarmee niet alles transparant wordt en dat daarmee de slachtoffers zich nog meer miskend voelen is bijkomende, maar aanvaardbare schade die een hoger doel dient namelijk het voortbestaan van het instituut. Ik trek hiermee de zaak bewust uit de context van Oostpool. Want ik weet dat dit soort misstanden veel vaker voorkomt.
Als de dader een gewone werknemer was geweest dan was die nooit zo beschermd geweest als deze leidinggevenden/directieleden. Normaal wordt een verdachte van dergelijke feiten direct op non-actief gezet of op staande voet ontslagen. In dit geval zijn er maar liefst twee onafhankelijke onderzoeken nodig geweest in een zeer langdurig proces dat bijna een jaar heeft geduurd. Voor de slachtoffers een pijnlijk en onnodig lang proces.
De slachtoffers moeten altijd serieus worden genomen, ongeacht de grote andere belangen die meespelen. ~ Pepijn ten Kate
Hoe kan de sector nu verder?
Het mag niet zo zijn dat slachtoffers op deze manier behandeld worden, op zo’n manier niet gehoord worden. Dit moet beter
Het instituut MORES is opgericht om de slachtoffers bij te staan, maar is vooralsnog beperkt in haar mogelijkheden om iets aan de situatie te veranderen. Zeker als de leiding/directie de oorzaak is van de problematiek. Dat leert ons dat er op termijn een onafhankelijk klachteninstituut moet komen die in dit soort situaties kan oordelen.
Deze zaak is een dieptepunt als het gaat om het creëren van een onveilige werksituatie door de leiding van een organisatie. Laten we hiervan leren en de volgende zaak die (helaas) uiteraard nog wel eens zal voorkomen op een betere manier behandelen. Dat de slachtoffers meer serieus genomen gaan worden ongeacht de grote andere belangen die altijd meespelen. Ga niet zelf dokteren maar laat echt onafhankelijke personen de zaak onderzoeken.
Eigenlijk begint het 'echte' werk nu pas: het bouwen aan een betere sector. ~ één van de slachtoffers die zijn nek uit stak
Tot slot
Tot slot, het is voor hen die nu bij Oostpool werken heel erg moeilijk om dit rapport een plek te geven. Ook zij zijn slachtoffer van de situatie terwijl heel Nederland nu een mening heeft over deze organisatie. Ook zij moeten gezien en gehoord worden zonder zich elk moment te hoeven verantwoorden of te verdedigen. Geef hen de ruimte en de tijd om op te krabbelen en deze situatie te verwerken en oplossingen te zoeken hoe nu verder.
Zij die nu bij Oostpool werken zijn ook slachtoffer van de situatie waar heel het land een mening over heeft. Ook zij moeten gezien en gehoord worden zonder zich elk moment te hoeven verantwoorden of te verdedigen. ~ Pepijn ten Kate