Componist Maarten Hartveldt kijkt uit naar 14 juli. Dan doet de rechter uitspraak over de rechten voor de muziek die hij speciaal voor de Efteling, Europa Park en Toverland componeerde. Hij ontvangt daar een jaarlijkse vergoeding van 198 euro voor. Voor zijn muziek voor de themaparken Toverland en Europa-Park heeft hij nooit een cent gekregen. Hartveldt strijdt voor rechtvaardigheid voor de hele muzieksector en pleit voor een onderzoek door de Tweede Kamer. “De verhoudingen zijn zoek. Buma/Stemra is een compleet ontspoorde organisatie.”
In aanloop naar de uitspraak van een langslepend conflict met belangenbehartiger Buma/Stemra heeft Hartveldt nauwelijks tijd voor bezinning. Hij heeft het druk met overleg met zijn jurist en het geven van interviews en informatie aan de media, radio- en tv-zenders en de Kunstenbond, die er in november 2019 ook al over schreef. Ook hangen talkshows als M en Op1 vaak aan de lijn.
Een uitgebreide reconstructie in de Volkskrant over zijn zaak begin juni maakt veel los. De verontwaardiging over de 198 euro die hij jaarlijks ontvangt voor zijn Eftelingmuziek haalt zelfs het satirische actualiteitenprogramma Even Tot Hier. ‘De componist van welke kindermuziek is verwikkeld in een rechtszaak omdat hij vindt dat hij te weinig betaald krijgt?’ is een van de quizvragen.
Nadat iedereen in het publiek het juiste antwoord geeft, zegt de presentator over de boosheid van Hartveldt: “Tja, daar zit ook wel wat in, want hij ontvangt per jaar maar 198 euro, of zoals dat in de Efteling heet: twee patat en een cola.”
Totaalbeleving
Hartveldt is sinds 2007 in een gevecht verwikkeld met Buma/Stemra over de inschaling en het bijbehorend tarief van zijn muziek voor de Efteling. Buma/Stemra past voor de muziek van Hartveldt de AM categorie B voor: achtergrondmuziek die uitsluitend dient om stilte te voorkomen, zoals bij tankstations. Hartveldt vindt dat zijn speciaal gecomponeerde muziek onder het AMT-tarief (Algemene Muziek Tarief) valt, omdat ‘de muziek een geheel zelfstandige betekenis heeft voor de totaalbeleving van een themapark’. Bij dit tarief krijgen auteurs op basis van ‘feitelijk gebruik’ (elke keer dat zijn muziek wordt gespeeld) een bedrag uitgekeerd. “Ter illustratie: jaarlijks wordt aan Buma/Stemra over 122 miljoen seconden muziek op de radio afgerekend. Mijn muziek in de themaparken klinkt 1,5 keer zo veel.”
Daarnaast stelt de componist dat Buma/Stemra bij de incasso uitgaat van een veel te klein oppervlakte waarin zijn muziek te horen was, aangezien de lanen en paden in de Efteling veel meer oppervlakte hebben dan in de licentieovereenkomsten staat opgenomen. Het verschil: 420 m2 tegenover 54.000 m2. Ook meent Buma/Stemra dat Hartveldt’s muziek sinds 2009 niet meer in de Efteling klonk, terwijl de Efteling verklaarde dat de muziek tot 2018 te horen was in het gehele park. De uitspraak werd twee keer uitgesteld en staat nu op 14 juli.
De zaak is twee keer uitgesteld. Ben je teleurgesteld?
“Nee ik ben strijdbaar en voel me gesteund door zowel de muziekgebruikers als de componisten. Het is een grote zaak die gelukkig veel aandacht krijgt in de media. De verontwaardiging is groot. Het kost me de nodige energie. Maar ik heb het ervoor over. Zoveel mensen in die creatieve industrie worden op een grove manier benadeeld. Er zit hier een instituut dat ons als sector zou moeten steunen, maar ze proberen ons kapot te maken. Het is grootschalig fout: zowel inhoudelijk als organisatorisch.”
Je strijdt al jaren tegen Buma/Stemra. Hoe ervaar je de vele media-aandacht?
“Het voelt enorm dubbel. Ik voel me gesterkt en voel me aan alle kanten gesteund door vakgenoten, componisten en professionals in de creatieve sector en de muziekgebruikers zoals de horeca. Tegelijkertijd heb ik zoveel feiten verzameld dat ik echt durf te zeggen dat BumaStemra niet bezig is met mijn belangen, maar probeert me kapot te procederen. De instantie verzwijgt, trekt rookgordijen op en maakt zich schuldig aan bewust verstrekken van verkeerde informatie. En ze komt er een heel eind mee. Ik hoop dat de rechter serieus inziet wat er aan de hand is. Muziek dat jaarlijks door tien miljoen mensen wordt gewaardeerd en dat deel uit maakt van het economisch succes van de Efteling in de laagste categorie inschalen. En niet alleen bij mij, ook bij vele anderen. Wat mij betreft mag er door de Tweede Kamer onderzoek gedaan worden. Buma/Stemra functioneert al jaren ondermaats. Regelmatig komen er schandalen naar buiten. Het belang dan alleen mijn zaak is zoveel groter. Het gaat de hele beroepsgroep aan.”
DJ Ruud de Wild besprak jouw zaak in zijn radioprogramma op Radio538 met Bram Moscowicz. Die noemde jou een man met grote principes die vecht tot het gaatje. Krijg je veel reacties?
“Ik word overstelpt met e-mails en berichten van mensen die zich benadeeld voelen door Buma/Stemra. De meest bizarre verhalen komen langs. Muziekgebruikers zoals horeca spreken over jarenlange Buma/Stemra-terreur en over de manier waarop het gebruik van muziek wordt gemeten. ‘Zelfs op een balkon waar niemand staat!’ Een café-eigenaar in mijn woonplaats Tilburg noemt het een stelletje criminelen. En ook componisten komen met voorbeelden over wantoestanden. Zo is er een collega die speciaal muziek componeerde voor een grote tuinbouwtentoonstelling. Toen bleek dat Buma/Stemra – de instantie die voor onze belangen moet opkomen! – een licentie had afgesloten voor de categorie achtergrondmuziek. Het was een muziekkunstwerk! Omdat het nu ‘achtergrondmuziek is en het niet op de radio klinkt’, kreeg de componist niets. Hoezo in het belang van de componist? Hoe het ook zei: het beeld ontstaat dat de vergoeding nooit terecht komt bij degene voor wie het bestemd is.”
Er lijkt iets fout te gaan bij die categorisering?
“Ja. Wie bepaalt bij Buma/Stemra in welke categorie muziek thuishoort? Er is geen kennis van muziek binnen die organisatie. Tegen een componist van orkestmuziek waar miljoenen mensen dertien jaar lang in een uiterst commerciële omgeving van genieten en dat ook nog eens wezenlijk bijdraagt aan de economische opbrengt, zegt de belangenbehartiger: ‘Die muziek doet er niet toe, als het in de themaparken maar niet stil is’. Grover kan het niet worden.”
Nu gaat het al die tijd over de Efteling, maar je schreef ook muziek voor Toverland in Limburg en Europa-Park in het Zwarte Woud in Duitsland. Hoe staat het daarmee?
“Voor die twee parken heb ik welgeteld nul euro gekregen. Niets. Nooit. Geen cent. Mijn muziek wordt al tien jaar in Europa-Park en al ten minste zeven jaar in Toverland gedraaid. Beide parken zijn ook meegenomen in de rechtszaak, maar zijn minder in de aandacht gekomen dan de Efteling. Het sprookjespark spreekt natuurlijk meer tot de verbeelding.”
Wat verwacht je van de uitkomst 14 juli?
“Er zijn meerdere opties. Mocht ik in het gelijk worden gesteld, zal er een rekensom worden gemaakt. Mijn 25 composities zijn in alle drie de themaparken bij elkaar opgeteld 25 tot 30 jaar te horen en bereiken jaarlijks meer dan 10 miljoen bezoekers. Daarover zou afgerekend moeten worden. Daar hangt een flink prijskaartje aan, wat ook niet zo gek is als je weet hoe essentieel de rol van muziek is voor de totaalbeleving van een dagje Efteling, Europa-Park en Toverland. Zonder muziek geen betovering.”
Is geld jouw drijfveer?
“Nee. Ik heb helemaal niet de wens om rijk te worden. Ik wil genoegdoening. Het gaat mij om rechtvaardigheid voor de hele sector. Er is al jurisprudentie dat als muziek in een openbare ruimte aantoonbaar bijdraagt aan het economisch verkeer dat terug te zien moet zijn in de vergoeding. Componisten – ik ben slechts een van hen – moeten krijgen waar ze recht op hebben. Zij stoppen ziel, zaligheid en veel expertise in een product en zien daar niets van terug en hun belangenbehartiger is ondeskundig en handhaaft op een compleet verkeerde manier. Het kan niet zo zijn dat de ene partij extreem veel geld verdient aan bezoekers en de ander, die ook bijdraagt aan dat succes, niets krijgt. Het contrast is te groot. Mijn werk is een vak en moet normaal betaald worden. Verhoudingen zijn compleet ontspoord. Ik ben nog niet klaar met de ontmaskering van Buma/Stemra.”
Tekst Merijn van Grieken
Beeld Raimond Spekking / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0