De Kunstenbond vindt het onbestaanbaar dat publiek geld door de NTR wordt aangewend om – onder het mom van entertainment – startende professionals met een precaire arbeidsmarktpositie zonder noemenswaardige tegenprestatie uit te buiten.
We maken ons grote zorgen over de eenzijdige voorwaarden waaronder deelnemende dansers voor het programma aan het werk moeten. Misbruik van dansers die al vanaf zeer jonge leeftijd continue aan het trainen zijn om in topvorm te blijven, die in de culturele en creatieve sector moeilijk aan werkzekerheid komen en in deze talentenjacht een kans zien om zichzelf in de kijker te spelen bij opdrachtgevers, ligt op de loer.
Uitbuiting met wedstrijdelement
Het concept klinkt bekend: programma is op zoek naar de beste allround danser. Alleen volwassenen – niet-professionele dansers die wel een danscarrière ambiëren – mogen deelnemen en krijgen daar niet voor betaald. Er gaat elke aflevering een deelnemer naar huis en aan het einde houden we een winnaar over die zichzelf de beste allround danser van Nederland kan noemen.
Hoewel de voorwaarden voor deelname op dit moment nog onbekend zijn voor de Kunstenbond, geldt dat niet voor het productiebedrijf dat het format heeft bedacht: dat zijn de makers van De Nieuwe Vermeer. Dat tv-programma kwam onlangs na lang aandringen van de Kunstenbond in opspraak vanwege de zwaar ondermaatse contracten voor deelnemers (wat overigens ook geldt voor Sterren op het Doek; ook NPO, maar niet dezelfde producent). De producent betaalde kunstenaars niet en verzaakte zelfs de volledige naam van de kunstenaars te vermelden in het programma, wat de ‘exposure’ waar de kunstenaars eigenlijk mee werden ‘uitbetaald’ volledig waardeloos maakt. Bovendien kan iets als exposure nooit als tegenprestatie worden aangeboden En die exposure kan de omroep helemaal niet als tegenprestatie aanbieden: dat is immers reclame, en het maken van reclame is de omroep door de Mediawet verboden.
Pas op! Denk hierover na voordat je tekent
De Kunstenbond heeft eerder contracten voor andere talentenshows ingezien en deze zijn tot op heden, zonder uitzondering, oneerlijk en extreem eenzijdig te noemen. Hieronder een aantal bepalingen waar je als potentiële deelnemer alert op moet zijn:
- Deelnemers krijgen niet betaald, dat staat al in de aankondiging. Waarom eigenlijk niet? En hoe zit het met reiskosten? Eten en drinken op opnamendagen? Verblijfskosten als er late opnames plaatsvinden? Zorgkosten als je geblesseerd raakt? Hoe is de aansprakelijkheid in geval van andere schade geregeld?
- Van deelnemers wordt verwacht dat zij tijdens de – in dit geval vijf maanden durende – opnames regelmatig voor het programma beschikbaar zijn. Wat betekent dit voor jouw betaalde werkzaamheden in die periode?
- Hoe wordt gezorgd voor sociale veiligheid op de set? Zowel de danssector als de talentenjachten zijn een voedingsbodem voor machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag gebleken. Makers van dit programma dienen zichzelf contractueel te binden aan passende maatregelen om dit te voorkomen, zoals duidelijke communicatie over omgangsvormen, een externe vertrouwenspersoon en een betrouwbare, laagdrempelige en bij alle deelnemers bekende klachtenprocedure.
- Hoe wordt jouw fysieke veiligheid gewaarborgd? Als danser is jouw lijf jouw belangrijkste instrument; je kunt je een blessure niet veroorloven. Blijkt er uit dit contract dat de producent zich verantwoordelijk voelt voor jouw fysieke welzijn in de opnameperiode?
- Fouten in audities, emotionele reacties en uitspraken van deelnemers worden vaak in de uitzending gebruikt als ‘comic relief’ die volledig uit de context is geknipt. Heb je enige zeggenschap over wat er van jouw beeldmateriaal wordt uitgezonden?
- Wat gebeurt er na de deelname met jouw inkomsten als danser? Er zijn voorbeelden bekend van programma’s waar in het contract een percentuele afdracht bedongen werd van alle inkomsten uit werkzaamheden die zijn gerelateerd aan beoefening van het vak, gedurende een aantal jaar na de uitzending
- In hoeverre gelden bepalingen alleen voor deelnemers die het uiteindelijk ver schoppen in het programma? Of gelden ze ook voor de mensen die auditie ‘mogen’ doen?
- Wat zijn de afspraken over auteurs- en naburige rechten die je als danser – en dus uitvoerend kunstenaar – hebt?
- Hoe zit het met de mogelijkheden om als deelnemer zelf, bijvoorbeeld via social media, je eigen prestaties te delen (exposure)?
Wat de Kunstenbond voor je kan doen
De Kunstenbond komt heel graag in contact met dansers die zich hebben opgegeven en die hun contractuele voorwaarden met ons willen delen. Eerder al riep Staatsecretaris Uslu de NPO op om collectieve afspraken met de Kunstenbond te maken over deelnemend kunstenaars aan programma’s. Hoewel talentenjachten destijds niet per se onderdeel van haar verhaal waren, zien we ook in dit format genoeg aanknopingspunten om de omroepen tot fatsoenlijke voorwaarden te bewegen.
Laat je contract gratis checken
De vakbond wil dansers die deelname overwegen met klem waarschuwen om het contract te laten checken bij juristen van de Kunstenbond voordat je het ondertekent. Een gespecialiseerd jurist kan de implicaties van het contract helder aan je uitleggen, zodat je in elk geval goed begrijpt waar je aan begint. Hoe je contact opneemt met onze juristen lees je hier.
