Fotograaf Nina Zeynep Güler

Ook de Raad voor Cultuur heeft in het beoordelingskader waarop subsidieaanvragen voor de BIS 2025-2028 worden getoetst opgenomen dat iedere instelling invulling moet geven aan de Fair Practice Code. De instrumenten die ontwikkeld worden aan de ketentafels vormen, met de al bestaande cao’s en richtlijnen, een belangrijke basis voor toetsing. 

Alle onderdelen van deze toetsing zijn tot stand gekomen door inzet van de Kunstenbond. Daarnaast hebben we fors gelobbyd voor het feit dat Fair Practice niet meer vrijblijvend is. We zijn dan ook heel blij met deze publicatie van De Raad van Cultuur in combinatie met onderstaande uitkomsten van de ketentafels. 

Hieronder zetten we voor je uiteen wat de Ketentafels tot nu toe bereikt hebben.

Kort gezegd is een ketentafel een overleg over standaardvoorwaarden binnen een bepaalde subsector. Het doel: betere arbeidsvoorwaarden en eerlijke contracten voor alle werkenden in de culturele sector. Daarnaast hebben ze als doel om tot collectieve afspraken voor zzp’ers te komen, zoals een starttarief per deelsector.
Aan elke ketentafel zitten vertegenwoordigers uit de gehele “keten” van een bepaalde subsector. Zo zitten er niet alleen makers – bijvoorbeeld muzikanten – aan een ketentafel, maar ook boekers, festivals en zalen. Samen maken zij afspraken die de situatie van álle werkenden ten goede komen: of ze nou in loondienst, zzp’er of hybride zijn.

De ketentafels worden georganiseerd binnen het project fairPACCT van Platform ACCT. Op de nieuwe website fairpacct.nl kun je terecht voor meer informatie over de diverse ketentafels.

De belangenbehartigers van de Kunstenbond nemen momenteel deel aan zes ketentafels. Hieronder zetten we voor je uiteen tot welke concrete voorstellen deze ketentafels zijn gekomen:

Ketentafel Letteren
De Ketentafel Letteren heeft een concept arbeidsvoorwaarden geformuleerd voor werknemers bij  lettereninstellingen die nog niet over een adequate arbeidsvoorwaardenregeling beschikken. Er ligt nu een document over de secundaire arbeidsvoorwaarden, een functieloongebouw en een toelichting op de toepassing hiervan. Sommige organisaties binnen deze subsector gebruiken op dit moment, bij gebrek aan een eigen cao, delen van de Cao Toneel en Dans. De nieuwe conceptafspraken zijn een combinatie van de cao Toneel en Dans, de cao voor de Nederlandse Gemeente en overige wettelijke regelingen en verplichtingen. Daarnaast wordt binnen deze ketentafel gewerkt aan afspraken over de beloning van zelfstandige auteurs, musici en artiesten voor optredens op bijvoorbeeld festivals en scholen. Deze richtlijn, die nog in ontwikkeling is, zal een rekenmodule bevatten die waarschijnlijk uit zal gaan van starttarieven met verschillende opslagen.

Ketentafel Freelance Klassieke Musici
Deze ketentafel nam bureau Knyfe in de arm om een manier te ontwikkelen om zeven verschillende beroepspraktijken in deze deelsector te onderscheiden. Dit hebben zij gedaan op basis van input uit de ketentafel, een onderzoek en een enquête in deze subsector. Het resultaat is te lezen in dit rapport waarin ook een manier is gevonden om eerlijke tarieven te benoemen. Door middel van een nieuwe rekentool kunnen musici nu eenvoudig hun eigen tarief bepalen, maar hetzelfde geldt voor organisatoren van concerten.

Karin Boelhouwer, belangenbehartiger klassieke muziek van de Kunstenbond: “Ik ben echt trots op het rapport dat is gemaakt. En het formulier waarmee een musicus samen met een opdrachtgever eenvoudig tot een fair tarief kan komen. Er wordt helder beschreven en onderbouwd welke aspecten een freelance-tarief hoger maken in vergelijking tot mensen in loondienst. De toepassing en handhaving van deze tarieven zijn vanaf nu cruciaal. We rekenen erop dat dit een einde maakt aan de onderbetaling van musici.”

Ketentafel Popmusici
Hoe bepaal je wat een eerlijke gage is voor een act of artiest? Dat is de vraag waar de Ketentafel Popmusici zich sinds de start van de gesprekken over heeft gebogen. De betaling voor popmusici is momenteel nog allesbehalve eerlijk te noemen.

Volgens onafhankelijk onderzoek heeft de beroepsgroep doorgaans een werkweek van gemiddeld 50 uur, maar krijgt niet voor dit aantal uren betaald. Voor één live-optreden zijn artiesten gemiddeld 15,4 uur bezig, terwijl de gemiddelde gage per act rond de €1.270 ligt, onafhankelijk van hoeveel artiesten erin meespelen. Reken maar uit…

Om deze kloof tussen uren en betaling per 2025 te kunnen dichten, onderzocht de ketentafel een aantal opties en bracht deze in kaart. Ze pleit onder andere voor de oprichting van een Fair Pay Fonds. Dat voort kan komen uit een minimale verhoging van de servicekosten op tickets voor popconcerten, gematcht met extra rijkssubsidie. In 2024 wil de ketentafel een selectie van vijf poppodia een zogenaamde fair pay pilot laten uitvoeren, gebaseerd op een nieuw ontwikkelde rekentool.
De ketentafel roept alle popmusici op om mee te helpen door deze rekentool vóór 15 november te testen en hun feedback met fairPACCT te delen.

Ketentafel Film/AV
De Ketentafel Film/AV is op dit moment  bezig met de laatste loodjes. Er wordt gewerkt aan drie documenten t.b.v. afspraken voor zzp’ers, die uiteindelijk moeten worden omgebouwd naar twee tools:

• Een leidraad veilig werken, o.a. over werktijden. Dit document is bijna klaar.
• En een opdrachtkompas, oftewel een instrument dat bedoeld is om tot een marktconforme beloning te komen. Dit gebeurt door de functies binnen de filmsector naar niveau te rangschikken naar zogenaamde niveau-indicatoren. En deze te koppelen aan salarissen zoals die betaald worden voor functies van vergelijkbaar niveau. Daar wordt vervolgens, met een realistische opslag, een zzp-starttarief van gemaakt. Een hoger tarief kan altijd worden onderhandeld.

“Er wordt met een zeer brede groep van professionals uit de filmsector, verspreid over alle verschillende departementen, hard gewerkt. We zullen zorgen dat er een fair, goed bruikbaar, goed onderbouwd, transparant en goed uitlegbaar resultaat uit deze keteltafel komt. Daarover kunnen wij jullie op korte termijn overinformeren”, aldus Caspar de Kiefte, belangenbehartiger film/av bij de Kunstenbond.

Ketentafel Kunstprofessionals in Cultuureducatie en Amateurkunst
In opdracht van de ketentafel Kunstprofessionals in Cultuureducatie en Amateurkunst ontwikkelde Social Finance Matters (SFM) een handreiking voor een tarieventool om dertien verschillende hoofdactiviteiten in deze subsector te onderscheiden. Dit werd gedaan op basis van input vanuit deze ketentafel, een onderzoek en een enquête die ingevuld werd door ruim 1000 werkenden in deze sector.

Karin Boelhouwer, belangenbehartiger kunsteducatie van de Kunstenbond: “We zijn blij met dit inzichtelijke rapport en de tarieventool waarmee docenten, consulenten, coaches en dirigenten (al dan niet samen met een opdrachtgever) makkelijk tot een fair tarief kunnen komen. Schokkend is te zien hoeveel uren niet gefactureerd kunnen worden en dus niet worden betaald. Heel helder is beschreven en onderbouwd welke aspecten een freelance-tarief hoger maken in vergelijking tot mensen in loondienst. De toepassing en handhaving zijn vanaf nu cruciaal. Laten we samen zorgen dat er een eind komt aan de beroerde beloning van deze werkenden. Op naar een gezonde en bloeiende sector!“.

Ketentafel Beeldende Kunst
De ketentafel Beeldende Kunst Nederland (BKNL), werkte in het afgelopen jaar met onderzoeksbureau SiRM aan de herijking van de Richtlijn Kunstenaarshonorarium die dateerde uit 2017. Deze herijkte richtlijn wordt per 1 januari 2025 ingevoerd. Maar is nu al relevant vanwege de aanvraagtermijn in het kader van de culturele basisinfrastructuur BIS 2025-2028.
In het kader van de Fair Practice Code en Fair Chain wordt met de herijkte richtlijn het berekenen van vergoedingsbedragen versimpeld. En zijn de tarieven opgesteld in samenhang met de richtlijn Functie- en Loongebouw voor hedendaagse beeldende kunstinstellingen van belangenvereniging De Zaak Nu. Daarnaast is bij het vaststellen van de vergoedingen gekeken naar omzet grootteklassen van de instellingen.

Peter van den Bunder, belangenbehartiger beeldende kunst & zzp-ers bij de Kunstenbond: “Wij zijn blij dat er nu een herijkte richtlijn kunstenaarshonorarium is. Een richtlijn introduceren is één, een richtlijn aanpassen en onderhouden is twee. Dat is ook weer een niet te onderschatten stap. Het is een zorgvuldig en moeizaam proces geweest. Moeizaam, omdat geldgebrek leidt tot belangentegenstellingen. Herverdelen van tekorten is pijnlijk, daarom zijn wij trots dat dit in onderling overleg uiteindelijk wel is gelukt.”

Het is voor een eerlijke betaling in de beeldende kunsten van groot belang dat er nu een geüpdatet, breed gedragen Richtlijn Kunstenaarshonoraria is. Tegelijkertijd zien wij dat de subsidiebedragen van veel instellingen nu nog te laag zullen zijn om de kostenstijgingen die dat met zich meebrengt op te vangen. BKNL pleit voor meer financiële ruimte voor beeldende kunst. Zodat achterstanden, die juist in deze sector nog steeds aanzienlijk zijn, kunnen worden ingelopen.