Aan het eind van de 19e eeuw, in een tijd waarin kunst en cultuur floreerden, begon ook het besef te groeien dat de mensen achter deze creaties vaak in kwetsbare posities zaten. Beeldend kunstenaars, muzikanten, theatermakers en vele anderen in de sector kregen weinig betaald, hadden geen arbeidszekerheid en werden zelden gezien als ‘echte’ professionals.

Een vuist voor kunstenaars

Dit veranderde toen kunstenaars zich begonnen te organiseren. Aan het begin van de 20e eeuw ontstonden de eerste vakverenigingen voor kunstenaars in Nederland, zoals de BBK (Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars). Die werd vlak na de Tweede Wereldoorlog opgericht, in1945. Nog ouder is de Nederlandse Toonkunstenaarsbond voor muzikanten en componisten uit 1919. Deze organisaties kwamen op voor de belangen van hun leden, voerden actie voor betere tarieven en pleitten voor de bescherming van auteursrechten. De kracht van samenwerking werd steeds duidelijker: alleen door zich te verenigen konden creatieve professionals sterker staan tegen onrechtvaardige werkgevers en opdrachtgevers.

De roep om een sterkere vakbond bleef groeien, vooral naarmate de culturele sector zich verder ontwikkelde. En in een wereld waarin zelfstandigheid vaak gepaard ging met onzekerheid werd het steeds belangrijker dat kunstenaars zich professioneel konden organiseren. In de jaren ‘’80 en ’90 werd de culturele sector steeds lucratiever, waardoor deze kwesties nóg urgenter werden. Kunstenaars waren cruciaal voor het culturele leven, maar hun positie werd steeds onzekerder. Ze werden veelal gezien als werkenden zonder arbeidscontracten; afhankelijk van losse opdrachten, met weinig of geen sociale zekerheid.

Ook mensen in loondienst, van theatertechnici tot medewerkers van musea en culturele instellingen, hadden te maken met onzekere arbeidsomstandigheden. Zij ondervonden de gevolgen van tijdelijke contracten, weinig doorgroeimogelijkheden en onduidelijke rechten. De noodzaak voor een vakbond die de belangen van álle werkenden in de creatieve sector zou vertegenwoordigen werd steeds groter.

FNV en de Kunstenbond

De voorloper van Kunstenbond, de Kunstenbond FNV, ontstond eind jaren ’70. Vier prominente organisaties: de Algemene Nederlandse Organisatie van Uitvoerende Kunstenaars (ANOUK), de Nederlandse Vereniging van Toneelkunstenaars (NVT), de Beroepsvereniging van Theatertechnici (BTT) en de Beroepsvereniging van Mimebeoefenaars (BMB) gingen over tot een fusie. Samen vormden zij de organisatie NVV (KONVV).

Later maakte de KONVV een volgende stap door samen te gaan met de KNV (Katholieke Verbond van Vakorganisaties), waarmee ze opgingen in de FNV. De Kunstenbond, als onderdeel van FNV, bleef zich richten op de belangenbehartiging van professionals in de creatieve en culturele sector.

Deze Kunstenbond fuseerde in 1998 vervolgens met de grafische bond Druk en Papier van de FNV en werd FNV KIEM (Kunsten Informatie Entertainment Media).

De Kunstenbond ging in 2016 echter niet mee met de grote fusie bij de FNV, en splitste zich af. . De Kunstenbond ging zelfstandig verder, maar was nog wel aangesloten bij FNV.

Een brede en onafhankelijke Kunstenbond

In deze context werd dus de Kunstenbond opgericht: een brede en sterke vakbond voor de gehele culturele en creatieve sector. De Kunstenbond bundelde de krachten van verschillende verenigingen en werd zo een belangrijke stem voor alle creatieve professionalsn. Waar eerdere organisaties zich vaak beperkten tot specifieke beroepsgroepen, richt de Kunstenbond zich op alle makers en werkenden in de sector: van beeldend kunstenaars, dansers en musici tot theatermakers, technici en filmprofessionals, zowel zelfstandig als in loondienst.

In 2018 volgde er nog een fusie: de sloot de Nederlandse Toonkunstenbond (Ntb), de vakbond voor musici, sloot zich aan bij de Kunstenbond. De leden van de Ntb werden samengevoegd met de vakgroep Muziek van de Kunstenbond.

De missie van de Kunstenbond is simpel maar krachtig: het verbeteren van de positie van creatieve professionals. Dit betekent niet alleen strijden voor eerlijke beloning, betere contracten en meer zekerheid, maar ook het verdedigen van het belang van kunst en cultuur in de maatschappij. Kunstenaars dragen bij aan een levendige, kritische en inspirerende samenleving en de Kunstenbond maakt zich sterk voor hun rol en rechten.

Door middel van collectieve acties, individuele juridische ondersteuning en belangenbehartiging is de Kunstenbond sindsdien uitgegroeid tot dé vakbond voor creatieve professionalsn in Nederland. Zo onderhandelen we over cao’s met culturele instellingen, maar helpen we ook individuele freelancers met contractuele problemen. Hiermee staat de Kunstenbond aan de frontlinie van de strijd voor een rechtvaardige en duurzame culturele sector.

Maar de Kunstenbond is meer dan alleen een vakbond. Het is een beweging van makers die samen werken aan een toekomst waarin creativiteit wordt gewaardeerd en eerlijk beloond. Wat begon met kleine, lokale initiatieven van kunstenaars is uitgegroeid tot een krachtige organisatie die opkomt voor de rechten en belangen van duizenden creatieve professionals in Nederland.