Een mijlpaal: vanaf kunstenplanperiode 2025-2028 wordt fair pay verplicht. 

Dat schrijft staatssecretaris Uslu in een brief over de arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector aan de Tweede Kamer. Het hebben van collectieve afspraken wordt verplicht voor rijksgesubsidieerde instellingen. De staatssecretaris wil en hoopt dat provincies, gemeenten en de markt zullen volgen. Met deze stellingname volgt Uslu de inzet van de Kunstenbond, het advies van de Raad voor Cultuur en de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer.

De Algemene Rekenkamer heeft bij het verantwoordingsonderzoek 2022 over het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de Fair Practice Code als voorwaarde voor cultuursubsidie onder de loep genomen. De Rekenkamer constateert dat er structurele knelpunten zijn binnen de cultuursector die eerlijk belonen nu nog bemoeilijken.

De voornaamste conclusie over de beloning van makers in de culturele en creatieve sector: bewustzijn rondom eerlijk belonen alleen is niet genoeg. Praktisch iedereen kent de gedragscode Fair Practice Code inmiddels (met fair pay als één van de basisprincipes). Maar deze wordt nog lang niet altijd in de praktijk gebracht. Zelfs al is onderschrijving van de code een subsidievoorwaarde. Er is dus meer nodig, stelt de Rekenkamer terecht. Zo moet er onder andere een begindatum worden afgesproken. Waarna gehandhaafd zal worden op eerlijke beloning bij instellingen die onder het BIS-stelsel (culturele basisinfrastructuur) vallen. Daarnaast adviseert het orgaan om vóór die datum sectorbrede overeenstemming te bereiken over wat haalbare normen zijn op het gebied van beloningen. Ook moeten – naast de rijksoverheid – gemeentes, provincies en andere financiers zoals fondsen worden betrokken bij afspraken om subsidievoorwaarden over het gehele veld gelijk te trekken.

Hiermee ligt er eindelijk – na jaren van praten – een echt stevige bodem voor de eerlijke betaling van makers.⁠ De Kunstenbond vindt dat eerlijke beloning geen uitstel meer duldt.

Nu is het wachten op een goede uitwerking, en straks op handhaving. Wij vinden, in lijn met de Rekenkamer, dat er beloningsnormen moeten worden vastgelegd in de sector (cao’s en richtlijnen bijvoorbeeld). Daarnaast moeten er afspraken komen over de toepassing van beloningsnormen. En moet het verplicht worden om deel te nemen aan gesprekken met vertegenwoordigers van werkenden bij toekenning van subsidie.

Onderschrijven van de Fair Practice Code is niet langer voldoende voor het verkrijgen van subsidie. Deze moet ook daadwerkelijk toegepast worden. Aantonen dat makers een eerlijke beloning krijgen en dat ook handhaven is een noodzakelijke cultuuromslag voor een duurzame en toekomstbestendige sector. Als de overheid of fondsen niet stevig (kunnen) handhaven, zal de sector financiën moeten krijgen om dat handhaven te kunnen organiseren. Op 26 juni vindt het debat over het verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer over het Ministerie van OCW plaats in de Tweede Kamer. Gevolgd door een gesprek met staatssecretaris Uslu op 29 juni over het cultuurbeleid voor de subsidieperiode 2025-2028.

⁠Wil jij helpen dit soort doorbraken én de praktische naleving ervan mogelijk te maken? Word dan lid van de Kunstenbond. Met hoe meer we zijn, des te beter kunnen we ons in Den Haag laten gelden.