Naar aanleiding van o.a. deze resultaten heeft de Boekman Stichting het rapport “Ongelijk getroffen, ongelijk gesteund” gepubliceerd. Hierin wordt het complete plaatje nog duidelijker: de noodsteun komt niet terecht bij de mensen die het werk doen.

Ledenonderzoek van Kunstenbond en de Creatieve Coalitie

Professionals in de culturele en creatieve sector lopen door de aanhoudende coronacrisis nog altijd bijna al hun inkomsten mis. Uit ledenonderzoek van Kunstenbond en de Creatieve Coalitie blijkt dat 70% van de freelancers niet of nauwelijks betaald is voor corona-uitstel en annuleringen. Slechts 20% van dezelfde groep werkenden maakt geen aanspraak op generieke noodsteun zoals Tozo en TVL.

Noodsteun moet meer mensen bereiken

Kamer en demissionair kabinet zijn het erover eens: noodsteun moet meer mensen bereiken. Toch blijft men investeren in de bestaande regelingen die ineffectief zijn gebleken. Een nieuwe aanpak is hard nodig.

Van de generieke noodsteun én van het forse steunpakket voor de culturele en creatieve sector komt nauwelijks iets bij de freelancers terecht. Uit dit onderzoek komen zorgelijke cijfers, cijfers die de hele sector aan gaan. Onze sector drijft op zzp’ers en freelancers. De sector, die binnenkort een volwaardige doorstart wil maken, moet echt beter voor haar mensen zorgen.

Kunstenbond en de creatieve coalitie pleiten voor een eenmalige compensatie van 5.000 euro voor alle freelancers in de knel.

Wij roepen culturele instellingen op om voor uitgesteld en geannuleerd werk te betalen.

Een toelichting op ons pleidooi aan de hand van een analyse van de resultaten uit het ledenonderzoek lees je hieronder.

Waarom een eenmalige compensatie van de overheid?
Uit de ledenenquête ingevuld door 2.400 creatieve professionals van de Kunstenbond en de Creatieve Coalitie blijkt dat de generieke steunmaatregelen, zoals de Tijdelijke Ondersteuning Zelfstandig Ondernemers (TOZO) en Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) creatieve professionals nauwelijks uit hun benarde situatie helpen. Door de coronacrisis heeft deze groep weinig of geen inkomsten meer.

Wat is het probleem met TOZO en TVL?
Grootste struikelblok om TOZO-geld te krijgen is de partnertoets. Maar liefst 47% van de leden ontvangt geen TOZO omdat het inkomen van hun partner te hoog zou zijn. Zonder aanvullend (partner) inkomen is de steun van Tozo bij een weggevallen inkomen echter veel te laag om vaste lasten mee te betalen. Bovendien blijkt tijdens aangifte van de inkomstenbelasting onverwacht dat partners van Tozo-ontvangers extra inkomstenbelasting moeten betalen.

Grootste obstakel bij de TVL blijkt de eis dat bedrijfs- en privéadres gescheiden moeten zijn. 50% van onze leden, veelal zzp’ers, loopt stuk op deze blokkade en dit beeld wordt bevestigd door cijfers van het CBS. Creatieve zzp’ers wonen vaak in het pand van waaruit hun onderneming administratie voert. Opslagruimte, studio of atelier wordt gedeeld met anderen. Hun werkplek is vaak op locatie, bij een opdrachtgever.

Verschil inkomenssteun werknemers en zzp’ers onrechtvaardig.
Voor wie wel in aanmerking komt dekt de steun niet of nauwelijks de vaste lasten. Tozo is namelijk per huishouden beperkt tot het sociaal minimum, bij een weggevallen ‘modaal’ zzp-inkomen is de inkomensval gigantisch.

Ook de TONK, een regeling die nog niet bestond ten tijden van het onderzoek, lijkt in praktijk geen oplossing te bieden. Bedragen zijn te laag, het kader van de participatiewet is te krap, naheffing van de Belastingdienst te bedreigend.

Extra pijnlijk is het contrast met werknemers die door NOW-loonkostensubsidie bijna hun volledige salaris behouden, waarbij partnerinkomen geen enkele rol speelt. Het verschil in behandeling van deze twee groepen werkenden is zeer schrijnend.

Wat maakt 5000 euro een gepast bedrag ter compensatie?
Het exacte bedrag volgt uit een analyse van verschillende onderzoekscijfers.

Uit de enquête blijkt dat zzp’ers uit de culturele en creatieve sector het meeste baat hebben bij een eenmalig bedrag ter overbrugging van deze coronaperiode. Op de vervolgvraag ‘met welk eenmalig bedrag ter overbrugging ben jij uit de brand geholpen?’, volgt een mediaan bedrag van 5.000 euro. Dit noodzakelijk compensatiebedrag is ruim lager dan de gemaakte bedrijfskosten (7.000 euro) en de inkomensdaling (10.000 euro), en geeft daarmee blijk van realisme binnen de sector.

Met een bedrag van 5.000 euro voor 156.5000 zzp’ers is deze groep met 782,5 miljoen euro geholpen, afgerond 800 miljoen euro (uitvoeringskosten). Het omzetverlies van cultuurwerkers in het tweede kwartaal van 2020 (1e lockdown) was 407,3 miljoen euro, en in het derde kwartaal 202,7 miljoen euro. Van het laatste kwartaal van 2020 en het lopende kwartaal zijn nog geen cijfers beschikbaar. Eerder stelde ook ZZP Nederland een eenmalig bedrag voor ter compensatie van zzp’ers die buiten de TVL-boot vallen, dat ging om 3000 euro. Het verschil in steun tussen groepen werkenden en mensen die tussen wal en schip vallen (NOW versus TOZO/TONK) is niet uit te leggen. Een compensatie van 5.000 euro voor culturele en creatieve zzp’ers lost dit op.

Trickle-down werkt niet
Achter de steunpakketten van de overheid aan de sector ligt de volgende gedachte: Als we geld steken in de infrastructuur, dat wil zeggen instituten en instellingen die voor de minister gelden als de belangrijkste cultuuraanbieders, dan sijpelt dat geld vanzelf door naar de mensen die voor hen werken. Toch blijkt uit ons onderzoek dat deze ‘trickle down’ strategie niet doeltreffend is. Er komt bar weinig bij freelancers terecht, veel geld blijft ergens hangen in de keten.

Waarom moeten culturele instellingen uitgesteld werk nu betalen?
Opdrachten en betalingen worden telkens weer weken of maanden uitgesteld. Maar liefst 72% van de leden geeft aan dat met de opdracht ook de betaling is doorgeschoven naar de toekomst, naar ‘wanneer het weer kan’. Hierdoor komen zij ernstig in de knel. Zij zitten zonder werk en inkomen. Uit onze enquête volgt dat de helft van de mensen voor dit jaar maar tot vier weken werk in de agenda heeft staan.

De culturele instellingen krijgen toch steun?
Ja klopt. Het niet betalen van doorgeschoven werk zorgt ervoor dat veel van de overheidssteun aan de cultuursector niet doorsijpelt naar de makers en andere creatieve professionals. Dit is niet alleen wrang voor de zzp’ers, maar druist ook in tegen de Fair Practice Code. De steun die instellingen van de overheid ontvangen hoopt zich daar op en vloeit niet door in de keten.

Fair pay, fair share, fair chain 
Ketenoverleg over een eerlijke verdeling van noodsteun is hard nodig. Fair chain en fair share: gezamenlijk overleggen en afspraken maken met alle schakels in de keten.

We komen alleen samen uit de crisis. We moeten voor onze mensen zorgen. We hebben elkaar straks hard nodig om de culturele en creatieve sector weer op de rit te krijgen en te werken aan een gezonde toekomst.